Czynniki psychogenne mogą przyczynić się do zaostrzenia lub pojawienia się schorzeń psychicznych, które z natury są uwarunkowane biologicznie. Czynniki psychogenne mogą też spowodować rozwinięcie się schorzeń natury organicznej.

Psychozy reaktywne

Są spowodowane czynnikami reaktywnymi, które godzą w sferę emocjonalną człowieka i mogą doprowadzić do odchyleń w stanie psychicznym, do zaburzeń natury jakościowej takich, jakich nie obserwujemy w normalnym życiu psychicznym.

Czynniki reaktywne - sytuacje, w których chory przeżywa zagrożenie utraty jakichś wartości lub też doszło do utraty wartości subiektywnie ważnych. W zagrożeniu liczy się wymiar subiektywny. Chory musi być przekonany, że to zagrożenie istnieje, choć obiektywnie może go wcale nie być.

Wartości najbardziej cenione:

• życie, zdrowie

• - wolność osobista

• - osoby bliskie, bliskie zwierzęta

• - dobra materialne - dla niektórych ludzi

• - poczucie prestiżu społecznego, poczucie wiedzy, honor

• - ojczyzna

Zagrożenia tych wartości godzą w sferę emocjonalną człowieka i mogą doprowadzić do psychoz, które mogą być podobne do psychoz endogennych, np. depresja reaktywna może być podobna do depresji endogennej, stupor reaktywny do stuporu katatonicznego, mutyzm reaktywny do mutyzmu katatonicznego, ale te zjawiska nie mają tak jednorodnej struktury i doświadczony psychiatra je odróżnia. Procesy reaktywne zawierają elementy histerii, wiele histerii jest spowodowanych reaktywnie - porażenie, zamroczenia reaktywne.

Psychozy reaktywne mogą też ocierać się o symulację, np. w sytuacji zagrożenia wolności osoby skazane próbują uciekać w chorobę psychiczną, najczęściej otępienie, lecz robią to nieudolnie. Często próbują zachowywać się jak dzieci, puerylizm, zdrobnienia, dziecinny język, udają, że nie pamiętają daty urodzenia. Ten zespół jest w istocie symulacją - zespół Gansera. W przypadku symulacji pomocna obserwacja szpitalna.

W zespole reaktywnym obserwujemy często paniczną ucieczkę, stany niepamięci, czasami stany znieruchomienia, omdlenia. Obraz kliniczny tych psychoz jest bardzo zróżnicowany osobniczo. Mutyzm psychogenny ma charakter wybiórczy, dziecko nie mówi w obecności osób obcych. Kiedyś był częsty mutyzm afektywny. Psychiatrzy zasięgają rady psychologów wtedy, gdy czynnik reaktywny nakłada się na czynnik endogenny i trzeba odróżnić wpływy obydwu.