Treść pamięci powstaje z przetworzenia się przeżyć świadomych. To, co zdołaliśmy zatrzymać ze strumienia świadomości, tworzy zasoby naszej pamięci. Świadomość jest energią psychiczno-dynamiczną, która poprzez pamięć staje się energią psychiczno-potencjalną, która znów może stać się energią psychiczno-dynamiczną poprzez powrót do strumienia świadomości.

Przy ocenianiu pamięci bierzemy pod uwagę:

• wierność pamięci - podobieństwo do rzeczywistego obrazu. Wierność zmniejsza się wraz z upływem czasu;

• trwałość - czas, w którym zachowana jest zdolność do odtwarzania tego, co kiedyś było obecne w strumieniu świadomości;

• szybkość zapamiętywania - jest walorem tylko wtedy, jeżeli towarzyszy jej dbałość;

• gotowość pamięci - umiejętność łatwego przypominania potrzebnych w danej chwili danych pamięciowych;

• pojemność (zakres) pamięci - zdolność zapamiętywania możliwie dużej liczby szczegółów w określonym czasie. Zakres określa się też nazwą pojemność, co jest mylące, gdyż sugeruje określoną pojemność naszej pamięci. Jest odwrotnie: im bardziej ćwiczymy pamięć, tym bardziej jej pojemność wzrasta. Dzięki wzrastającej zawartości łatwiej nam nowe dane zapamiętać.

ZABURZENIA PAMIĘCI

Nadczynność pamięci - nie jest to zaburzenie - możliwość przywołania do strumienia świadomości zasobów, których w normalnych warunkach nie bylibyśmy w stanie przywoływać, np. w zagrożeniach życia - całe życie przed oczami, łącznie ze zdarzeniami, o których nie myśleliśmy, że zostały zapamiętane; też u ludzi z otępieniem starczym - świetnie pamiętają zdarzenia z dzieciństwa)

Niedoczynność pamięci - może mieć charakter czynnościowy albo organiczny, trwały.

• niedoczynność czynnościowa - możemy mieć czynnościowe kłopoty z zapamiętywaniem, normalne stany zaangażowania emocjonalnego mogą zaburzać proces zapamiętywania z powodu trudności w skupieniu uwagi. Także w normalnych warunkach ulegają zatarciu zasoby pamięciowe - dzięki zapominaniu dystansujemy się od zdarzeń przykrych. Przypominanie też sprawia nam kłopoty w normalnym życiu.

• w stanach psychopatologicznych czynnościowe zaburzenie pamięci są podobne, różnica polega na tym, że są one spowodowane np. depresją, nerwicą, lękiem, niepokojem i innymi stanami zaburzeń emocjonalnych, które utrudniają skupienie uwagi, a przez to możliwość korzystania z pamięci, która nie jest de facto upośledzona. Przemija depresja, udaje się opanować niepokój, napięcia i sprawność pamięci wraca do normy.

• prawdziwą niedoczynnością pamięci jest niedoczynność agoniczna. Też może dotyczyć zaburzeń zapamiętywania, przechowywania i wydobywania.

Zaburzenia zapamiętywania - chorzy mają problem z zapamiętywaniem bieżących zdarzeń, jeśli sobie zdają z tego sprawę, zapisują sobie rzeczy istotne. Jeśli zdolność zapamiętywania jest zniesiona, chorzy niczego nie są w stanie zachować w pamięci. Powstaje luka w pamięci, obejmująca czas od momentu powstania zaburzenia. Dzięki pamięci mamy orientację we wszystkich kierunkach. Problemy z zapamiętywaniem powodują kłopoty w orientacji. Zaburzenia zapamiętywania są charakterystyczne dla zespołu otępiennego. Luka pamięciowa wiąże się nie tylko z utratą zdolności do zapamiętywania, ale też z tym, że zasoby pamięciowe, powstałe wcześniej, mogą ulegać zniszczeniu. Przez to luka pamięciowa może obejmować okres znacznie dłuższy niż czas, jaki upłynął od zniesienia zdolności do zapamiętywania. Im świeższe zdarzenie, tym większa podatność na zaburzenie.

Zaburzenia przypominania - te zaburzenia organiczne są fazą wstępną afazji amnestycznej. Chory nie jest w stanie przywołać w danym momencie nazwy jakiegoś przedmiotu. Wie, że go znał, ale nie jest w stanie odtworzyć.

Niepamięć (amnezja) - luka pamięciowa, ograniczona: - co do treści, - co do czasu:

• co do czasu - codziennie mamy luką pamięciową dotyczącą czasu podczas snu. Ta luka pamięciowa spowodowana jest fizjologicznym wygaszeniem światła świadomości podczas snu.

Jeśli zmiany świadomości nastąpiły z przyczyn patologicznych, też objęte są niepamięcią. Np. stany somnolencji, soporu, całkowitą niepamięcią objęte są stany śpiączki.

Śpiączka tym różni się od stanu snu fizjologicznego, tym iż świadomość jest całkowicie wygaszona. Stany zaburzenia jakościowego świadomości są objęte niepamięcią, to amnesia vera - amnezja prawdziwa. Chory nie pamięta, co się działo w stanie zaburzenia.

Niepamięć prawdziwa może być: - całkowita, - częściowa.

Niepamięć prawdziwa powstaje w wyniku zaburzeń ilościowych i jakościowych świadomości lub też tam, gdzie tych zaburzeń nie ma, ale chory np. utracił zdolność do zapamiętywania lub też po zniszczeniu zasobów pamięciowych. W stanie majaczenia niepamięć częściowa, poszczególne fragmenty mogą się zachować, jeśli pomożemy choremu je utrwalić. Po stanie splątania - całkowita niepamięć. Oprócz niepamięci prawdziwej obserwujemy też niepamięć wsteczną (amnesia retrograda) i czasem niepamięć następczą (amnesia anterograda). Najłatwiej uchwycić niepamięć wsteczną, gdy nastąpiła nagła utrata przytomności, np. w wyniku urazu głowy. Łatwo uchwycić moment utraty przytomności i po przebudzeniu okazuje się nierzadko, że chory nie pamięta nie tylko okresu braku przytomności, ale też krótszego lub dłuższego (od kilku sekund do kilku lat) okresu przed urazem. Niepamięć wsteczna może stopniowo skracać się, nie jest niepamięcią prawdziwą.

Niepamięć następcza - ktoś odzyskał świadomość po okresie nieprzytomności lub był w stanie majaczenia i po odzyskaniu normalnej świadomości chory może pamiętać wszystko, co działo się w stanie majaczenia. Po okresie braku przytomności ktoś może rozmawiać normalnie. Następnego dnia chory nie pamięta, że z kimkolwiek rozmawiał. Wspomnienia z okresu majaczenia szybko się zacierają.

Niepamięć może też być wynikiem utraty zdolności zapamiętywania.

• co do treści - często osoby chore nie pamiętają pewnych treści ze swoich psychoz. Niepamięć co do treści obserwujemy w histerii, blokowany jest dostęp do pewnych treści. Jest to niepamięć rzekoma, gdyż pod wpływem hipnozy chorzy mogą dokładnie opowiadać o tym, co się działo. Wypieranie w ostrych psychozach określane jest jako niepamięć retropsychotyczna. Rzeczywistość z czasu psychozy nie przystaje do rzeczywistości podstawowej, dlatego jest wypierana.

• złudy pamięciowe - niedokładność odtwarzania. Występuje to też w normalnym życiu. W psychopatologii ta tendencja osiąga większe rozmiary. W złudach pamięciowych mamy też złudzenia. Złudzenie to zniekształcenie wspomnień przez patologiczny afekt, np. w stanach maniakalnych. Złudzenia patologiczne ściśle zlewają się z treścią urojeń. Omamy pamięciowe - do wyobrażeń odtwórczych fizjologicznych.

Złudy pamięciowe utożsamiające - zjawiska typu déjà vu (już widziane), déjà vécu (już przeżywane), jamais vu (poczucie obcości w znanych miejscach). Te zjawiska w padaczce skroniowej. Po krótkim czasie powraca normalna świadomość i orientacja.

Pamięć warunkuje orientację, dzięki niej mamy orientację w czasie. Zaburzenia orientacji trwałe tam, gdzie chory utracił zdolność zapamiętywania, zasoby pamięciowe.