Śledź nas na:



Uczucia i zaburzenia życia uczuciowego

Uczucia są związane z czuciem i ten związek trwa od początku istnienia życia. Określają podmiotowy stosunek do rzeczy. Wszystkie funkcje psychiczne są ściśle powiązane z uczuciami.

 

Uczucia i czucia (wrażenia) są czymś innym, w tych drugich brak subiektywnego stosunku do tego, co się dzieje. Uczucia są czymś trudnym do porównywania w przeżywaniu subiektywnym, takie same uczucia mogą być bardzo różne. Najbardziej pierwotne to przyjemność i przykrość.

Ból jest to czucie i uczucie. W wyniku operacji neurochirurgicznych odkryto, że czucie i uczucie to co innego, np. wypreparowano fragment kory przedczołowej.

Podłoże strukturalne życia uczuciowego to układ wegetatywny na szczeblu ośrodkowego układu nerwowego. Układ wegetatywny - autonomiczny, funkcjonuje poza naszą świadomością, steruje wnętrzem naszego ciała, nasza świadoma psychika jest z tego zwolniona. Ten układ jest niezależny od naszej woli. Uczucia powstające na tym szczeblu są od naszej woli niezależne. Możemy na nie wpływać np. przez wywołanie odpowiedniej sytuacji, ale nie nakazami czy zakazami. Ścisły związek między uczuciami a autonomicznym układem nerwowym widać też w ekspresji tych stanów uczuciowych: mimika, pantomimika, zmiany wegetatywne.

Ewolucyjny podział uczuć

W toku ewolucji życie uczuciowe było wzbogacane przy zachowaniu form wcześniejszych.

Wyróżniono trzy poziomy życia uczuciowego:

I poziom - uczuciowość protopatyczna (pierwotna) - zawiera popędy - to, co przynosimy ze sobą na świat przy narodzeniu. W ocenie klinicznej: popęd do odżywiania, popęd płciowy, sen, popęd samozachowawczy.

II poziom - uczuciowość archaiczna - związana z psychiką archaiczną, zachowane są tu popędy, zawiera najpierwotniejsze uczucia przeobrażone przez hamulce psychiki archaicznej, ten poziom stosunkowo najmniej poznany, uczucia archaiczne - zazdrość, lęk, chciwość, pragnienie władzy, pożądanie, uczucia magiczne.

III poziom - uczuciowość wyższa - uczuciowość intencjonalna, intelektualizowana, determinująca, ta uczuciowość hamuje uczucia archaiczne, ma powiązania z niższymi poziomami życia uczuciowego, ale są one zmodyfikowane, przekształcone, kontrolowane, uczucia wyższe: przyjaźń, miłość, uczucia patriotyczne, społeczne, religijne, radość twórcza, współczucie, uczucia estetyczne, dążenie do osiągnięć, itd.

Oceniając uczucia staramy się określić właściwości życia uczuciowego, takie jak:

  • rodzaj uczucia - przyporządkowanie obserwowanego stanu uczuciowego do poziomu i do treści;

  • przedmiot uczucia - stany uczuciowe związane z kimś, czymś;

  • kierunek uczucia (depresja endogenna - przygnębienie, którego nie możemy zrozumieć, nie ma widocznej, zewnętrznej przyczyny, te bezprzedmiotowe stany uczuciowe wiązane są czasem z jakąś osobą, przedmiotem, choć związek ten jest wątpliwy);

  • siła uczucia;

  • głębia uczucia - uczucia silne mają znaczenie, gdy są jednocześnie głębokie, mogą wtedy ukierunkować naszą całą aktywność w celu zdobycia osoby, przedmiotu; uczucia głębokie są trwałe, utrzymują naszą aktywność przez dłuższy czas;

  • trwałość uczucia - cechuje uczucia głębokie, ale w stanach patologicznych są wyjątki, np. długotrwałe rozdrażnienie, trwałe są uczucia towarzyszące urojeniom w stanach patologicznych;

  • zdolność modulacji - zmienia się w rozwoju osobniczym:

▪ w dzieciństwie - nadmierna - dziecko łatwo jest rozdrażnić, ale też łatwo wyprowadzić z tego stanu;

▪ w wieku dorosłym modulacja afektu stabilizuje się na pewnym poziomie, różnice międzyosobnicze;

▪ w wieku podeszłym może się pojawić chwiejność afektywna;

▪ modulacja może ulec upośledzeniu - przede wszystkim w schizofrenii, sztywność afektywna; chory trwa w tym samym nastroju niezależnie od sytuacji, temperamentu;

▪ pozorne upośledzenie modulacji - stany zalegania afektu;

  • ekspresja życia uczuciowego - mimiczny i pantomimiczny wyraz stanu uczuciowego, istnieją społecznie akceptowane modele ekspresji uczuć, w warunkach patologicznych może być zaburzona: - bardzo uboga (sztywność afektywna, zaleganie nastroju, stępienie), - bardzo pobudzona;

  • zdolność panowania nad sobą - zdolność poskramiania nadmiernej ekspresji;

  • siła pobudzająca uczuć - uczucia są energią, te zasoby energetyczne są największe w sferze popędowej, decydują one o tzw. napędzie psychoruchowym;

  • zjawisko katatynii - łatwo dajemy wiarę temu, co chcielibyśmy, aby było prawdą - wpływ uczuć na intelekt, uczucia mogą \"upośledzać\" działania intelektu;

  • zjawisko irradiacji - przenoszenie emocji na obiekt, miejsce, czas, z którymi były związane jakieś subiektywnie ważne stany emocjonalne.

Zaburzenia życia uczuciowego

Nie pojawiają się w nich jakieś nowe jakości, których nie ma w naszych przeżyciach, np. melancholia czy depresja to przygnębienie, które zdarza się każdemu.

Lęk - biologiczny sygnał zagrożenia, chroni nasze życie. U chorych okoliczności pojawiania się lęku są nieco inne niż normalnie.

Stany wzmożonego pobudzenia - jest to zjawisko patologiczne, gdy wzmożony nastrój pojawia się z przyczyn endogennych w stanie maniakalnym. Też euforia w organicznym uszkodzeniu mózgu.

Drażliwość - objaw psychopatologiczny - byle drobiazg przeszkadza choremu.

Z oceną emocjonalności wyższej bywają problemy, gdyż czasem zapominamy, że oceniamy ją z biologicznego punktu widzenia. Uczuciowość wyższa musi być kształtowana i czasem może zostać wypaczona.

Zmiany czasu trwania afektu:

  • zaleganie nastroju; lepkość afektywna

  • chwiejność

  • ambiwalencja - jeden z zespołów rozpadu struktury osobowości w schizofrenii.



Zobacz także